Турэлхи хэлэеэ тухооhэн багшамнай
Манай аба 1928 ондо Үбэр Байгалай хизаарай Могойтын аймагай Ага-Хангил нютагта Хилгэндэ гэжэ газарта түрэhэн. Хилгэндэ хадаа Ага-Хангил һууринай баруун урда зүгтэ оршодог элдин, ой модотой, аршаантай газар юм. Мүнөө тэндэ Орловскын ГОК ажалаа ябуулдаг. Үльгэр домогто Согто уулын хоймороор манай хүгшэн абатан ажаhуудаг байhан. Абамнай Ага-Хангилай эхин hургуулида, саашаа Агын дунда hургуулида hуража, эрхимүүдэй тоодо дүүргээд, Агын багшанарай училищи орожо, 1946 онһоо Урда-Агада ба Аргалида багшалhан намтартай. Хоёр жэл болоод, Улаан-Үдэ хото ерэжэ, Буряадай багшанарай институдай түүхын болон хэлэ бэшэгэй факультедтэ орожо, hайнаар hураад, Сталинска стипендиат болоhон байна. 1952-1955 онуудта СССР-эй Эрдэмүүдэй Академиин Москвагай институдай аспирантурада hуража, эрдэмэй кандидадай нэрэ зэргэ хамгаалһан. Саашадаа Улаан-Үдэ хотоёо бусажа, Доржи Банзаровай нэрэмжэтэ багшанарай дээдэ һургуулида олон жэл багшалаа, кафедрые даагшаар хүдэлөө. Баhа нютагтаа Агын багшанарай училищида нэгэ үе багшалаа. 1994 ондо Россиин Эрдэмүүдэй Академиин Сибириин филиалай Буряадай ниитэ-эрдэмэй институдта хэлэ бэшэгэй эрдэмэй докторой диссертаци хамгаалhан юм. 2010 он болотор шахуу абамнай багшанарай институдта хүдэлэн, олон тоото шабинарые hургаа, эрдэмтэдшье болохо зондо ехэ туhа хүргэн ажаллаа. Буряад хэлэ хүгжөөхын, олоной дунда дэлгэрүүлхын түлөө манай аба ехэ оролдоо гэжэ hананабди, олон тоото эрдэмэй, һуралсалай номуудые найруулhан, хэлэ бэшэгэй шэнжэлэлгэнүүдые хэһэн юм. Гүрэн түрын зүгhөө эдэ бүгэдэ ажалынь үндэрөөр сэгнэгдэжэ, абамнай олон шагналнуудта хүртэhэн байна. Тэрэ тоодо «Почётный работник высшего профессионального образования России», «Заслуженный деятель науки Республики Бурятия» нэрэ зэргэнүүдтэ, академик П.Р.Атутовай нэрэмжэтэ Буряад Республикын гүрэнэй шангай
лауреат болоно. Теэд өөрөө «Почётный колхозник колхоза «Победа» гэһэн энгэрэй тэмдэгээ ямаршье шан хайраһаа үлүүгээр һанадаг байгаа. Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнай үедэ бүри балшар үхибүүн наһанһаа түрэл колхоздоо хэһэн ажалынь сэгнэгдээ ха юм. «Нютаг зомни һанажал байна», — гэжэ урмашадаг бэлэй. Бэшэшье олон тоото грамотануудта, шагналнуудта хүртэhэн даа.
Залуу ябахадаа, манай абые хара ажалhаа айхагүй, ехэ шэрхи хүбүүн ябаһан гэжэ нютагайхидынь хэлэдэг байгаа, тиимэhээ абадамнай «Боро хүбүүн» гэжэ ара нэрэ үгэжэрхиhэн юм. Абамнай, нээрээшье, ехэ боро хүн байhан, хүдэлжэ байхадаа, нэгэшье бюллетеньдэ гаража үзөөгүй, ная хүрэжэ ябахадань, больница ошожо үзүүлхэ гэхэдэ, ямаршье эмнэлгын карта, медицинскэ полис гэжэ үгы байгаа.
Цыремпил Доржиевв
Толон